المفید

عبدالرزاق صنعانی از بزرگان اهل سنت در کتاب مصنف خود روایتی را از ابن سیرین نقل می کند. متن این روایت مشتمل بر فقره ای می باشد که در آن حذیفه، عمر بن خطاب را شخصی احمق قلمداد کرده و به صورت صریح آن را احمق خطاب می کند:

أخبرنا عبد الرزاق عن معمر عن أیوب عن بن سیرین قال نزلت (قل الله یفتیکم فی الکلالة) والنبی صلى الله علیه وسلم فی مسیر له وإلى جنبه حذیفة بن الیمان فبلغها النبی صلى الله علیه وسلم حذیفة وبلغها حذیفة عمر بن الخطاب وهو یسیر خلف حذیفة فلما استخلف عمر سأل حذیفة عنها ورجا أن ی عنده تفسیرها فقال له حذیفة والله إنک لأحمق إن ظننت أن إمارتک تحملنی أن أحدثک فیها ما لم أحدثک یومئذ فقال عمر لم أرد هذا رحمک الله

مصنف عبد الرزاق  ج7 ص 322، اسم المؤلف:  أبو بکر عبد الرزاق بن همام الصنعانی الوفاة: 211 ، دار النشر: دار التاصیل

تحریف روایت

صنعانی همین روایت را  با همین سند در کتاب دیگرش یعنی کتاب تفسیر، نقل کرده است. ولی ناسخان کتاب تفسیر صنعانی با توجه به این که دیدند این عبارت با مبنای اعتقادی آنها نسبت به صحابه سازگار نبوده است، عبارتی که حذیفه در آن عمر بن خطاب را احمق خطاب می کند را حذف می کنند تا بتوانند این توهین به عمر بن خطاب را بپوشانند؛ زیرا چنین توهینی آنهم از صحابی بزرگی مانند حذیفه، این اعتقاد که عمر بن خطاب از نگاه اصحاب برترین صحابه می باشد را کاملا زیر سوال می برد.

باهم روایت تحریف شده را می خوانیم:

عبد الرزاق قال أنا معمر عن أیوب عن ابن سیرین قال نزلت( قل الله یفتیکم فی الکلالة )والنبی فی مسیر له وإلى جنبه حذیفة بن الیمان فبلغها النبی حذیفة وبلغها حذیفة عمر وهو یسیرخلف حذیفة فلما استخلف عمر سأل حذیفة عنها ورجا أن ی عنده تفسیرها فقال له حذیفة والله إن ظننت أن إمارتک تحملنی على أن أحدثک منها ما لم أکن أحدثک قال عمر لم أرد هذا رحمک الله

تفسیر الصنعانی  ج 1ص 486، اسم المؤلف:  عبد الرزاق بن همام الصنعانی الوفاة: 211 ، دار النشر : دار الکتب العلمیة، تحقیق : محمود محمد عبده

در این کتاب می بینیم که ناسخان کتاب به صورت خیلی وقیحانه در این روایت دستبرد زده اند و این عبارت را حذف کرده اند تا احمق دانستن عمر بن خطاب توسط صحابی کبیر یعنی حذیفه را کتمان کنند.

به راستی با وجود چنین خیانتی در نقل حدیث باز می توان به میراث روایی اهل سنت اعتماد کرد؟

از آنجایی که ابوبکر وعمر هیچ فضیلتی ندارند. ابن تیمیه باز دست به دروغ زده است، تا بلکه بتواند از این راه یک فضیلت ساختگی را برای آنها به اثبات برساند.

وی در کتاب منهاج السنة که شایسته است منهاج الکذب نامیده بشود ادعا کرده است:

فقط ابوبکر در بین صحابه توانسته است در محضر نبی اکرم صلی الله علیه واله وسلم فتوا بدهد و این به جهت علم فراوان ابوبکر می باشد.

عبارت ابن تیمیه در منهاج السنة:

أَنَّ أَبَا بَکْرٍ أَعْلَمُ الصَّحَابَةِ کُلِّهِمْ، وَدَلَائِلُ ذَلِکَ مَبْسُوطَةٌ فِی مَوْضِعِهَا فَإِنَّهُ لَمْ یَکُنْ أَحَدٌ یَقْضِی وَیَخْطُبُ وَیُفْتِی بِحَضْرَةِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِلَّا أَبُو بَکْرٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم (م 728)، منهاج السنة النبویة (7/ 501)،تحقیق: محمد رشاد سالم، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، چاپ اوّل، 1406 هـ.

پاسخ

این سخن از ابن تیمیه از خنده دار ترین سخنان وی می باشد. زیرا جاهل بودن شخصیتی مانند ابوبکر به بدیهیات احکام شرع و امور دین بر کسی پوشیده نیست، حال بیایم برای چنین شخصی دلیل بیاوریم که او عالم ترین اصحاب رسول خدا صلی الله بوده است. واقعا خنده دار می باشد.

از جهتی آنچه ابن تیمیه به آن استدلال کرده است دروغ محض می باشد که فقط برای ابن تیمیه فضاحتی دیگر را به اثبات می رساند؛ زیرا اصلا روایتی وجود ندارد که اثبات کند ابوبکر در محضر نبی اکرم صلی الله علیه واله وسلم فتوا داده باشد.

از طرفی دیگر تعدادی از صحابه در محضر نبی اکرم صلی الله علیه واله وسلم با دستور خود رسول خدا  اقدام به فتوا دادن کردند وپیامبر نیز کار آنها را تایید کرده است.

ما به جهت اختصار به سخن جصاص(المتوفى370هـ)، از برجسته ترین علمای اهل سنت که تعدادی از صحابه را که در محضر نبی اکرم صلی الله علیه وآله و سلم فتوا داده ند نامبرده است اشاره می کنیم.

جصاص بعد از آنکه شرایط اجتهاد در محضر نبی اکرم را بیان می کند به چند نمونه از صحابه که در محضر نبی اکرم فتوا داده اند اشاره می کند که ما به جهت اختصار به یک مورد اشاره می کنیم:

. وَقَدْ رُوِیَ عَنْ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ: أَنَّ رَجُلَیْنِ اخْتَصَمَا إلَى النَّبِیِّ - صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ - فَقَالَ لِی: اقْضِ بَیْنَ هَذَیْنِ. فَقُلْت: یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَقْضِی بَیْنَهُمَا وَأَنْتَ حَاضِرٌ؟ قَالَ: نَعَمْ، فَإِنْ اجْتَهَدْتَ فَأَصَبْتَ فَلَکَ عَشْرُ حَسَنَاتٍ، وَإِنْ أَخْطَأْتَ فَلَکَ حَسَنَةٌ وَاحِدَةٌ» وَرُوِیَ أَنَّهُ قَالَ لِعُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ: مِثْلَ ذَلِکَ.

الکتاب: الفصول فی الأصول(4/290)، المؤلف، أحمد بن علی أبو بکر الرازی الجصاص الحنفی (المتوفى370هـ)، الناشر: وزارة الأوقاف الکویتیة الطبعة: الثانیة، 1414هـ - 1994م

و از عمرو بن العاص روایت شده است: دو نفر به جهت قضاوت بین آنها به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم مراجعه کردند، پیامبر به عمرو بن العاص اشاره کرد و فرمودند که ای عمرو بین آنها قضاوت کن، عمرو بن العاص گفت یا رسول الله من قضاوت کنم در حالی که شما حاضر هستی؟ رسول خدا فرمودند بله، اگر درست اجتهاد کنی برای تو ده حسنه نوشته می شود، و اگر اشتباه کنی برای تو یک حسنه نوشته می شود.»

نکته:

جالب آنکه وقتی جصاص نام کسانی که در محضر نبی اکرم فتوا داده ند را می برد، هیچ نامی از ابوبکر نمی برد. و این یعنی در نگاه جصاص ابوبکر اصلا موردی در روایات نبوده است که ذکر کند ابوبکر در محضر نبی اکرم فتوا داده است.

همچنین روشن شد بر خلاف ادعای کذب ابن تیمیه، اصحاب دیگر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در محضر مبارکشان فتوا داده ند، و چنین ادعای در مورد ابوبکر قابل اثبات نمی باشد.